فروپاشی دیوار اعتماد، اولین نتیجه خیانت همسران

خبرگزاری مهر-گروه جامعه، زهرا شریف پور: صحبت های زن که با لحنی آرام شروع شده بود حالا کم کم جای خود را به داد و فریاد می داد. جملات و کلمات مبهم تبدیل به جملاتی واضح شده بودند که برای شنیدن آن نیاز به تلاش خاصی نبود. بعد از دقایقی نیز داد و فریاد او تبدیل به عجز و ناله شد و صدای هق هق زن فضا را در برگرفت. کمی که آرام شد، با لحن صدایی غم انگیز صحبت هایش را ادامه داد. صدایش آنقدر بلند و واضح بود که حالا دیگر همه اهالی ساختمان متوجه شده بودند زن از زندگی پنهانی به ستوه آمده است. تنهایی های طولانی او و عدم حضور همسر در روزهایی که باید در کنارش می بود، عرصه را بر زن تنگ کرده و او را به ستوه آورده بود. «تو به من گفتی مادرت تو را به زور مجبور به ازدواج با همسرت کرد اما اکنون او را به من ترجیح می دهی، دیگر از تنهایی خسته شدم ... یک روز می روم همه چیز را به او می گویم.»

شاید روزی که مرد، بدون در نظر گرفتن عواقب تشکیل یک زندگی پنهانی، اقدام به این کار کرده و بعد از رابطه ای موقت آن را دائمی کرده بود، هیچگاه فکر نمی کرد این رابطه پنهانی روزی او را پشیمان کند و روزهایش با ترس از دست رفتن آبرو بگذرد. رابطه ای که دیگر نه راه پس داشت و نه راه پیش.

خانواده مهمترین نهاد اجتماعی در همه دنیا و ریشه همه بایدها و نبایدها، تربیت ها، پرورش ها و ... در سراسر جهان است. هیچ نهادی را نمی توان مهمتر از خانواده بر سرنوشت بشریت تاثیرگذار دانست چرا که افرادی که در کسوت های مختلف بر سراسر گیتی حکمرانی می کنند هر یک ریشه در خانواده ای دارند و بسیاری از آموزش هایی که در آنجا دیده اند را در عرصه اجتماعی به منصه ظهور می رسانند.

در جامعه ما نیز با توجه به فرهنگ حاکم بر آن که آمیزه ای از رویکردهای ایرانی اسلامی است، خانواده جایگاه ویژه ای دارد. سیاستگذاران تربیتی برای استحکام آن تلاش می کنند و مربیان نیز می کوشند افراد را با رویکردی خانواده محور تربیت کنند.

اما گاهی دلایلی موجب سست شدن بنیان این نهاد اجتماعی می شود که یکی از مهمترین آنها روابط فرازناشویی یکی از زوجین است.

 چرا افراد به روابط فرازناشویی روی می آورند؟

دکتر مهرنوش دارینی، روانشناس بالینی و مشاور خانواده، درباره رابطه فرازناشویی می گوید: این مقوله دو فرآیند دارد، یکی بی وفایی و سردی و دیگری، خیانت. هر دوی اینها جزء اکسترامنتال یا فرازناشویی تعریف می شوند. بی وفایی خفیف تر از خیانت است و وقتی رابطه فرازناشویی از لحاظ عاطفی احساسی شدیدتر می شود، به رابطه نزدیک جسمانی منجر شده و نهایتا به خیانت کامل ختم می شود.

وی ادامه می دهد: خیانت انواع مختلف دارد؛ خیانت عاطفی، خیانت جنسی و خیانت عاطفی-جنسی. تصادفا ممکن است فردی خیانت کند در حالی که برنامه ای از قبل نداشته است. در برخی افراد هم اعتیاد جنسی وجود دارد، یکسری هم رابطه نامشروع داریم که در حیطه توافقات زناشویی قرار می گیرد.

دارینی، برای انواع خیانت ها دلایل مختلفی را برمی شمارد از جمله کنجکاوی جنسی و یا اینکه گاهی فرد انتظارات آرمان گرایانه دارد، بعضا ممکن است احساس خلا عاطفی کند و به سمت و سوی این روابط کشیده شود. در برخی موارد نیز زنان و مردان دچار بحران های میانسالی شده و به سمت این روابط گرایش پیدا می کنند. نارضایتی جنسی، باورهای نادرست و وجدان پایین به لحاظ شخصیتی، می تواند جز عواملی باشد که هم در زنان و هم در مردان به چشم می خورد.

کودکانی که در معرض خیانت والدین هستند

خیانت به همسر از جمله پدیده هایی است که عواقب و پیامدهای آن بنیان خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد، این عواقب به فرزندان و از فرزندان به اجتماع سرایت کرده و اثرات روحی و روانی بدی بر جای می گذارد، بنابراین کارشناسان، اثرات ناگوار این مقوله را بعضا در حیطه آسیب های اجتماعی دسته بندی می کنند.

کاملا مبرهن است هنگامی که موضوعی تنش زا در خانواده رخ می دهد، کودکان جزء اولین قربانیان این تنش ها هستند. روح حساس آنها تاب تحمل بسیاری از مسائل را ندارند و نتیجه آن در رفتار و کردار آنها به شیوه های مختلف نمایان می شود. تاثیر برخی ماجراها نیز در بزرگسالی فرد هویدا می شود که به عنوان نمونه می توان به موضوع روابط فرازناشویی یکی از والدین اشاره کرد.

دارینی در این باره می گوید: برخی از اشخاصی که به همسران خود خیانت می کنند کسانی هستند که والد خیانت کار داشته اند، یعنی پدر یا مادر به همسرش خیانت کرده و آن فرد هم در آینده از والدین الگوبرداری می کند، پس می‌توان گفت سابقه بی وفایی و خیانت در والدین ممکن است در برخی موارد موجب خیانت فرزند شود و احتمال اینکه این اتفاق بیفتد، دور از دسترس نیست.

آمارها حکایت از پیشتازی مردان در روابط فرازناشویی دارند

بررسی های پژوهشی و آماری درباره موضوع روابط فرازناشویی در کشور ما با محدودیت هایی مواجه است، زیرا اطلاعات افراد به آسانی در این زمینه در دسترس نبوده و بعضا منکر این ماجرا می شوند، ضمن اینکه حساسیت بر روی این موضوع بسیار زیاد است و افرادی که اقدام به این کار می کنند ترجیح می دهند که همه جوره منکر این موضوع شوند و همین امر دسترسی به افراد و آمارگیری و پژوهش را با مشکل مواجه می کند.

این مشاور خانواده در این باره می گوید: سال گذشته آمارها نشان می‌داد که مردان بیشتر از زنان اقدام به رابطه فرازناشویی کرده و ۳۰ درصد هم برای مشاوره مراجعه می کردند. رابطه فرازناشویی یک پیوستار است؛ یعنی از سردی عاطفی شروع شده و به خیانت جنسی ختم می شود. زنان به بی وفایی و خیانت عاطفی بسیار حساس ترند و مردان به خیانت جسمی و جنسی. بنابراین خانمی که همسرش وارد این رابطه شده اول از او می پرسد دوستش داشتی یا نه؟ و مرد هم از زن می پرسد آیا دستش به تو رسیده است؟

وی ادامه می دهد: بنابراین خیانتها از دیدگاه زنان و مردان متفاوت است. ما فرض را بر این می‌گذاریم که با اختلال روبرو نیستیم. یعنی فرد از لحاط تنوع طلبی جنسی، بیمار شخصیتی نیست. همچنین افراد می توانند تحت تاثیر روابط دوستانشان، قبح این مساله برای آنان بریزد و اقدام به این روابط کنند.

آیا تکنولوژی راه را برای روابط فرازناشویی هموار کرده است؟

این مدرس دانشگاه در این زمینه معتقد است: تکنولوژی و فضای مجازی، فی نفسه بد نیست و نمی‌توانیم بگوییم فضای مجازی و اپلیکیشن ها تماما بد هستند. اما واقعیت اینست که امکان دسترسی افراد به یکدیگر در فضای مجازی افزایش پیدا کرده و راحت تر می توانند با هم ارتباط برقرار کنند. با توجه به اینکه این موضوع در جامعه فرهنگ سازی نشده بنابراین فضای مجازی در این روابط نقش مستقیم دارد. زیرا برخی افراد، فرهنگ اینکه رفتار و روابط بین فردی آنها چگونه باید باشند را نداشته و درباره چگونگی استفاده از کلام و متنهایی که برای هم ارسال می کنند نیز آگاهی لازم را ندارند.

دارینی ادامه می دهد: نیاز به توجه و دیده شدن به طور کاذب در این فضا برآورده می شود، بنابراین فرد تمایل پیدا می کند که موضوعی را تست کند. ضمن اینکه بسیاری از خیانتها از درد دل آغاز می شود و در ادامه به خیانت ختم می شود. بنابراین می توان گفت علاوه بر دسترسی، در جا انداختن برخی فرهنگ های غلط نقش داشته اند.

وی با اشاره به اینکه، فیلمهای ماهواره ای نیز به نوبه خود قبح بسیاری از روابط را ریخته اند، می گوید: در گذشته افراد برای دیدن تصاویری که روابط عاطفی عادی (و نه خارج از مضمون) را به تصویر می کشید، در حضور جمع خجالت زده می شدند. اما الان دو سه نسل کنار هم می‌نشینند و این فیلمها را تحلیل می کنند که مثلا این با آن حرف می‌زند و این بچه برای فلانی است و ... و این گونه جایگاه برخی ارزشها در خانواده از دست می رود و احتمال انجام این کارها بیشتر می شود. می‌توان نام جنگ نگرشی را بر این موضوع گذاشت یعنی این موضوع از لحاظ نگرشی برای افراد عادی می شود. زیرا وقتی موضوعی از لحاظ بصری عادی شد، انجام آن نیز قبح خود را از دست می دهد.

اختلالات شخصیتی را جدی بگیریم

برخی اختلالات در حوزه بیماری های کنترل تکانه و اختلالات شخصیتی مطرح می شوند که رد پای آنها در روابط فرازناشویی نیز مشاهده شده و بهتر است به این افراد به دید بیمار نگریست. دارینی در این باره بیان می کند: افردی که وقتی از آنها آزمونهای روانی گرفته می شود، به لحاظ ویژگیهای روانی در وظیفه شناسی و وجدان در حیطه الگوهای ۵ عاملی شخصیت، نمره پایین را به دست می آورند، افراد تکانشگری هستند. در این اشخاص، اختلالی تحت عنوان تنوع طلبی جنسی وجود دارد، اینها افرادی هستند که دائما شریک های جنسی خود را عوض کرده و به لحاظ شخصیتی بیمار هستند، یعنی فرد باید حتما مورد ارزیابی بالینی قرار گیرد. افرادی که از لحاظ شخصیتی متزلزل هستند و ضعف هایی که دارند دائما در ذهن آنها مرور می شود احتما ابتلا به خیانت در آنها بالاتر است.

اعتقادات دینی، بازدارنده خیانت های همسران است

اعتقادات دینی در هر بزه و خلافی حکم بازدارنده را دارد و اگر در همه امور جاری و ساری شود نقش بسیار مهمی در بهبود کارکرد نهادهای مهم اجتماعی از جمله خانواده دارد. حضرت علی (ع) می فرمایند: وفای به عهد از نشانه های دینداری است . اگر زنی یا شوهری به یکدیگر وفادار نبودند بدانید دین ندارند و عبادت ایشان قبول نیست.

این روانشناس بالینی در این باره اظهار می کند: در مشاوره های مذهبی، افرادی که اتکاء قلبی بالاتری به خداوند داشته و «خود کنترلی» بیشتری دارند، «کنترل تکانه» بهتری دارند، یعنی فرد می تواند بر روی خود کنترلی خود کار کند. کسی که به تعهد باور دارد در هر مسلکی که باشد می تواند تعهد خود را حفظ کند. افرادی که باور قلبی و اصول انسانی و ارزشی و مذهبی دارند امکان اینکه وفادار باشند بیشتر است.

ثمره اصلی خیانت، فروپاشی دیوار اعتماد است

این مشاور خانواده، با اشاره به تجربه های متعدد در مواجهه با مراجعان این حیطه می گوید: افرادی که مورد خیانت قرار می گیرند بر اساس جنسیت، نوع خیانت، نوع رابطه فرد خیانتکار با همسرش و سابقه خیانت، واکنش های متفاوتی نشان می دهند. در این گونه موارد معمولا زنان و مردان، متفاوت است. اگر برای شخصی، رابطه فرازناشویی خط قرمز زندگی مشترک باشد، به زندگی خاتمه می دهد. اما برای عده ای هم خط قرمز نیست و سطح خیانت را مورد بررسی قرار می دهند، که آیا فقط یک بار بوده؟ آیا تصادفی بوده؟ آیا فقط در حد یک گفتار عاطفی بوده؟ آیا فقط یک دیدار ساده بوده و ... . همه اینها را لحاظ می کنند و بعد برای جدایی یا ادامه زندگی تصمیم می گیرند. اما آنچه در تمام خانواده ها اتفاق می افتد، فروپاشیدن دیوار اعتماد است.

اقدامات درمانی برای خیانت کننده و خیانت دیده تفاوت دارد

دارینی، با اشاره به تفاوت اقدامات درمانی درباره کسی که مورد خیانت قرار گرفته با کسی که خیانت کرده، خاطرنشان می کند: احساس ندامت و اقدام برای درمان بسیار مهم است و فرد باید صادقانه با همسر خود شروع به صحبت کند. یکسری راهکار برای جلوگیری از بازگشت به خیانت وجود دارد، عادت هایی مانند تشویق، احترام، اعتماد، پذیرش، گفتگو و گوش کردن به صحبت های همسر و اجتناب از تهدید و تنبیه و کنترل و سرزنش و عیب جویی و شکایت و ...

وی ادامه می دهد: اینها فنونی است که به واسطه آنها روی زوج کار می شود اما آنچه مسلم است استفاده از دیدگاه های آرام سازیست، یعنی معنادهی مجدد و واقعیت درمانی و بخشش درمانی. بخشش به معنای تحمل و آشتی و مصالحه و چشم پوشی نیست بلکه از کینه توزی و دشمنی و نفرت اجتناب کرده و پس از برجسته سازی ماهیت آرام بخش آن، از آن برای بهبود رابطه استفاده می کنیم. فرد باید ابتدا اقدام به عذرخواهی و ختم رابطه فرازناشویی کرده و تلاش خود را برای برگرداندن اعتماد انجام دهد و البته این نکته را مدنظر داشته باشد که این موضوع یک فرآیند زمانبر است و باید زمان لازم را به آن اختصاص دهد زیرا اولین پیامد بی وفایی از بین رفتن اعتماد است و لذا بهبود رابطه نیاز به زمان کافی دارد.